اصول تفسیر عکس هوایی

1- تفسیر عکس هوایی چیست؟

منظور از تفسير عكس‌ هوايي، شناسايي عوارض و تعيين حدود و استخراج ويژگي‌هاي آنها بر روي عكس‌ هوايي مي‌باشد.

شناخت خود عارضه و استنباط بعضي ويژگي‌های آنها مانند رطوبت خاك، ناخالصي‌های درون آب، جنس سنگ‌ها، نوع محصولات كشاورزی، كيفيت ساختمان‌هاي شهری و صدها ويژگي ديگر،‌ براي جغرافيدانان بسيار مهمتر از ابعاد هندسی عوارض مي‌باشد. مثلاً در ارزيابی توان كشاورزي يك منطقه دانستن بافت،‌ رطوبت و حاصلخيزی خاك مزارع بسيار مهمتر از اندازه خود مزارع مي‌باشد. يا در بررسي شهرها علاوه بر اندازه ساختمان‌ها و خيابان‌ها، كيفيت آنها هم از نظر جنس مصالح به كار رفته شده، آرايش مكاني و شكل هر كدام در نظام كلی شهر اهميت خاصي دارد. همچنين اين ميزان انعكاس ابراست كه رطوبت و ظرفيت پارشی آن را مشخص مي‌كند، نه اندازه آن بيشتر اوقات، ابرهای سيروس تمام آسمان را مي‌پوشاند بدون اينكه قطره‌اي باران توليد كند، اما ممكن است يك ابر كومولونيموس محلي رگبار شديدی به وجود بياورد و سبب بروز خسارت و حوادث ناگواری گردد. بنابراين متخصص عكس‌های هوايی بايستی  اطلاعات كافی درباره اندازه‌گيری ابعاد، تشخيص نام و شناسايی ويژگی های عوارض روي عكس‌ هوايي كسب كند.

2- موارد شناسایی عوارض در تفسیر عکس هوایی

قبل از شروع به شناسایی عوارض در تفسیر عكس‌ هوایی موارد زیر را بایستی در نظر گرفت:

2-1 باند عکسبرداری

– باند عكسبرداری عكس‌های هوایی معمولی بر اساس میزان انعكاس تهیه می‌شوند. میزان انعكاس باد، یك عارضه معین در باندهای مختلف طیف الكترومغناطیسی فرق می‌كند. مثلاً در باند آبی گیاهان روشن از خاك ولی در باند قرمز خاك روشن‌تر از گیاه دیده می‌شود. بنابراین اگر باند عكسبرداری معلوم نباشد ممكن است كه در شناخت عوارض دچار اشتباه گردیم، بایستی متذكر شد كه تمام عكس‌های هوایی موجود در باند مربی تهیه می‌شوند، تعداد بسیار كمی در باند نامرئی مادون قرمز نزدیك گرفته می‌شود. پس ما می‌توانیم فرض كنیم كه باند تمامی عكسهای موجود باند مرئی است.

2-2 مقیاس عکسبرداری

مقیاس عكس دراندازه عوارض اثر می‌گذارد، مثلا ممكن است یك مدرسه در عكس با مقیاس 1/20000 به صورت باد یك خانه معمولی دیده شود و برای تشخیص آن از منازل اطراف بایستی از عكسهای 1/500 استفاده كنیم. یا اینكه گله گاوها در عكسهای 1/20000 به گله گوسفند بیشتر شباهت دارند تا به گله گاو. بنابراین مقیاس عكس بیشتر بر روی اندازه عوارض اثر می‌گذارد و برای شناسایی عارضه‌ها بایستی به اندازه نسبی آنها در مقیاس عكس توجه شود.

2-3 زمان عکسبرداری

زمان عكسبرداری شامل فصل و ساخت عكسبرداری می‌شود. برای اجرای اهدافی خاص بایستی فصل مناسب تعیین شود. مثلا برای تشخیص انواع گیاهان در تابستان و برای تشخیص رطوبت خاك در بهار عكسبرداری می‌كنیم. اثر فصل عكسبرداری بر روی انعكاس عوارض مشهو تر است و در تفسیر رنگ عارضه بایستی فصل عكس برداری را در نظر بگیریم.

برای شناسایی عارضه ای معین، بایستی از نشانه‌ها و یا معیارهایی استفاده كرد. به عبارت دیگر هر عارضه ای با توجه به ویژگیهای خاص از دیگران شناخته می‌شود. مثلا، مسجد از كلیسا از روی شكل آنها، باغ از روی جنگل از روی آرایش مكانی آنها و یا قسمت قدیمی شهر از قسمت جدید آن از روی آرایش خیابانها و پوشش گیاهی و.. شناخته می‌شود.برف روی كوهستان را بر اساس آرایش ظاهری آنها می‌توان از ابر جدا كرد، در صورتی كه از نظر رنگ زمینه هر دو سفید به نظر می‌رسند. یا برف از زمینهای شوره زار بر اساس موقعیت آنها تشخیص داده می‌شود. زمینهای شوره زار در منطقه پست و هموار وپوشش برف بر بالای كوهستانها دیده میشود، كلیه عواملی كه در شناسایی عوارض استفاده می‌شوند معیارهای شناسایی عوارض نامیده می‌شوند.

3- معیار های شناسایی عوارض در تفسیر عکس هوایی

برای شناسایی عوارض در طبیعت در تفسیر عکس هوایی، معمولا از ویژگیهای منحصر به فرد آنها استفاده می‌شود.مثلا درخت تبریزی از نظر قد و اندازه و شكل با درخت كبودی تفاوت ندارد و فقط شكل برگهای آنهاست كه از همدیگر متمایز است. تشخیص این دو عارضه بر اساس برگ آنها در روی عكسهای هوایی امكان ندارد. خیلی از معیارها هستند كه در عالم طبعیت معیاری خوب برای شناسایی هستند ولی بر روی عكس هوایی كابردی ندارند. معیارهای كارآمد در روی عكس هوایی محدود هستند و عبارتند از :

شكل، اندازه، سایه، بافت،آرایش مكانی، رنگ زمینه، موقعیت نسبی.

3-1 شكل عارضه در تفسیر عکس هوایی

بارزترین ویژگی عوارض كه در نگاه اول بر روی عكسهای هوایی برداشت می‌شود شكل آنهاست. شكل عوارض مستقل از مقیاس و فصل عكسبرداری می‌باشد. و فقط زاویه عكسبرداری در آن تغییر به وجود می‌آورد. بر روی طبیعت ما معمولا عوارض از بالای سر عوارض نگاه می‌شود. با توجه به اینكه عكسهای هوایی مایل كاربرد كمتری دارند و بیشتر عكسهای هوایی  موجود به طور عمودی تهیه شده اند مفسر عكسهای  هوایی عمودی هم به استثنای قسمت مركزی عكس،‌ عوارض به صورت مایل دیده می‌شوند. در هر صورت شكل نشانه بسیار خوبی است و برای تشخیص عوارض از همدیگر، بعضی از موارد كاربرد شكل عارضه و شناسایی آن در زیر آورده می‌شود.

3-2 تخمین اندازه عارضه در تفسیرعکس هوایی

بعد از شكل، دومین ویژگی عارضه كه در تفسیر عکس هوایی به آسانی چشم بیننده را به خود جلب می‌كند، اندازه آن است. در شناسایی عارضه، باید هر دو اندازه مطلق و اندازه نسبی آن مو.رد توجه قرار گیرد. اندازه مطلق عوارض تحت تاثیر مقیاس عكس و فاصله آسانی آن می‌باشد. مثلا در عكسهای 1/20000 به اندازه گوسفند و یا یك درخت تبریزی بلند، به صورت بوته ای كوچك درنظر می‌آید در عكسهای 1/500 می‌توان درختان یك تاكستان را از هم جدا دیده و آنها را شناسایی كرد. در صورتی كه در عكس با مقیاس 1/20000 ممكن است آنها را نتوان از هم تشخیص داد و چه بسا كه تاكستان را با مزرعه ذرت یا گندم رسیده اشتباه كرد. بااین كه بر اساس تنها اندازه عارضه، یك كشتی بزرگ در عكس 1/20000  به صورت یك قایق كوچك جلوه می‌كند و از طرف دیگر قایقی مجهز و آراسته در عكس1/2000 به صورت یك كشتی بزرگ به نظر می‌رسد. البته مفسر ورزیده و كاردان براثر تمرین زیاد می‌تواند اندازه عوارض را در مقیاسهای مختلف حدس بزند و آنها را شناسایی كند.

3-3 فاصله دو عارضه در تفسیر عکس هوایی

عامل دیگركه در اندازه عوارض در تفسیر عکس هوایی،‌ بویژه بلندی آنها اثر می‌گذارد فاصله اساس عكس یا فاصله اساس هوایی است. همانطور كه در آخر فصل چهارم اشاره شد. میزان درشت نمایی ارتفاع عوارض با فاصله مركز عكسهای متوالی رابطه مستقیم دارد. بنابراین هر قدرفاصله اساس عكس بیشتر شود مقدار درشت نمایی این عوارض هم بیشتر می‌گردد. به عبارت دیگر  ما عوارض را در طبیعت با چشمان خود می‌بینیم كه فاصله بین دو مردمك آنها ثابت و نسبتا كمتر است. اما موقعی كه هواپیما از آنها عكسبرداری می‌كند. فاصله بین دو مركز عكسهای متوالی چندین برابر فاصله بین دو مردمك چشم انسان است. درنتیجه، هنگام دید استریوسكوپی حد ارتفاع عوارض بزرگتر به نظر می‌رسد. مثلا ممكن است ما در زیر استریسكوپ دامنه ای بسیار تند بینم و فكر نكنیم كه بتوان با اتومبیل از آن عبور كرد. اما موقعی كه به طبیعت مراجعه میكنیم. مشاهده می‌كنیم كه شیب دامنه بسیار كمتر از آن است كه در زیراستریوسكوپ دیده  می‌شود. البته این ویژگی در مشاهده استریوسكوپی دیده می‌شود. روشهای اندازه گیری ارتفاع عوارض، ارتفاع طبیعی آنها را تعیین می‌كند. اگر ما از یك منطقه طبقات خانه‌ها بسیار بلند است و یا این كه چگونه توانسته اند جاده‌های اتومیبل رو را در دامنه‌های بسیار تند احداث كنند. اگردرزیر استریوسكوپ به عكسی از دره چالوس نگاه كنید، دامنه‌ها چندین برابر تندتر و ترسناك تر از طبیعت دیده می‌شوند.

3-4 تخمین اندازه مطلق در تفسیر عکس هوایی

درشناسایی عوارض عكسهای هوایی در تفسیر عکس هوایی، اندازه نسبی عارضه كارآمدتر از اندازه مطلق آنهاست. مفسر عكسهای هوایی معمولا عارضه‌ها را در طبیعت با هم مقایسه می‌كند و آنها در رابطه با هم می‌شناسد. مثلا منطق حكم می‌كند كه همیشه قایق كوچكتر از كشی و كامیون بزرگتراز وانت باركش باشد. خیابان دو طرفه به طور مسلم پهن تر از خیابان یك طرفه است. اگر در مزرعه ای دو حیوان بزرگ و كوچك مشاهده كنیم. حیوان بزرگتر به طور مسلم گوسفند نیست و حیوان كوچكتر گاو و اسب و الاغ نیست. در شهرهای كشور ما، ساختمانهای بسیار بزرگ حتما نمی تواند منزلی مسكونی باشد و ساختمان بسیار كوچك نمی توان یك مركز خدماتی مانند بهداری، مدرسه و..تصور كرد. در زیر، بعضی از مواردی عوارض بر اساس اندازه شان شناسایی می‌شوند آمده است.

در باغات كشاورزی، درختان انار، آلبالو، هلو و… بر اساس اندازه كوچكشان، درختان گردو،‌زرد آلو و یا بادام شناخته می‌شوند. مزارع برنجی آبی بسیار كوچكتر، مزارع پنبه و یا گندم هستند. از طرف دیگر مزارع سبزیكاری كوچكتر از مزارع دیگرمی باشد. هر قدر مزرعه كوچكتر باشد ارزش محصول كاشته شده هم بیشتر است. مثلا میزان بهره برداری از مزارع صیفی كاری اطراف شهرها بسیار زیاد است و در نتیجه یك مزرعه كوچك هم تكافوی مخارج زندگی یك خانوار زا می‌كند. همین خانواده برای تامین زندگی خود از طریق كشت غلات حتما باید مزرعه ای بزرگتر داشته باشد. جنگلهای افرا و راش بسیار بلندتر از جنگله یا كاج و یا شمشاد می‌باشند. بوته‌های شمشك اندازه ی كوچكتر از بوته‌های ذغال اخته و یا سرو دارند. از طرف دیگر اندازه تاج درخت، چنار، ممرز و افرا بسیار بزرگتر از تاج درختان كاج، سرو ویا شمشاد می‌باشد و یا در مطالعه شهرها منازل وساختمانهای متعلق به كم درآمد و منازل بزرگ از آن ثروتمندان شهرمی باشد.

3-5 میزان زمنیه خاكستری در تفسیر عکس هوایی

برای تهیه عكسهای هوایی معمولی، از فیلمهای سیاه وسفید استفاده می‌شود. در تفسیرعکس هوایی روی این عكسها، عارضه ای كه بیشتراز همه انرژی را منعكس كرده باشد، سفید تر و عارضه ای كه كمتراز همه منعكس كرده باشد، سیاه تر دیده می‌شود. بقیه عوارض هم بین سفید وسیاه یعنی به رنگ خاكستری دیده می‌شود. عارضه ای كه 60 درصد از انرژی را منعكس كند روشن تر از عارضه ای دیده می‌شود كه 40 درصد از انرژی را منعكس كرده است. تغییرات سیاهی و سفیدی روی عكسهای هوایی سیاه وسفید، زمینه خاكستری عكس نامیده می‌شود. زمینه خاكستری عوارضی كه تمام انرژی را منعكس كند، سفید و زمینه خاكستری عوارضی كه تمام انرژی را جذب میكند سیاه می‌باشد. بنابراین زمینه خاكستری عوارض بر روی عكسهای هوایی با میزان آلبدوی آنها در باند عكسبرداری، رابطه مستقیمی دارد.. هر قدر آلبدوی عارضه بیشتر باشد، زمینه آن سفیدتر می‌باشد. زمینه خاكستری عكسها مهمترین معیار شناسایی عوارض است.در واقع آنچه كه ما روی عكسهای هوایی می‌بینیم، چیزی جز زمینه خاكستری عوارض نیست و تمام ویژگیهای دیگر عوارض مانند اندازه، و شكل و.. به وسیله زمینه خاكستری عكسها موجودیت پیدا می‌كند. آلبدو یا زمینه خاكستری یك عارضه در طول موجهای مختلف فرق می‌كند. و از عكس برداری در باند وسیع انجام گیرد، زمینه خاكستری روی عكس، بر اساس میانگین انعكاس طیفی عارضه در طول موجهای مختلف باند عكسبرداری تعیین می‌گردد.

گیاهان در بعضی طول موجها روشن تر از خاك و در بعضی دیگر تیره تر از خاك می‌افتند. اما در روی عكسهای هوایی معمولی كه درتمام باند مرئی تهیه می‌شوند، تیره تر از خاك دیده می‌شوند. اگر در تهیه عكسهای هوایی از فیلم رنگی معمولی استفاده شود، هر عارضه به رنگ باندی دیده می‌شود كه بیشترین انعكاس رادر آن دارد. برای مثال در عكسهای رنگی معمولی گیاهان سبز دیده می‌شود چون بیشترین انعكاس را در این باند دارند. اما درفیلمهای رنگی مادون قرمز كه باند مادون قرمز یعنی طول موج بیشتری انعكاس گیاهان سبز را هم شامل می‌شود.

3-6 میزان صافی سطوح در تفسیر عکس هوایی

صافی سطح خارجی اجسام در رابطه با طول موج انرژی تابشی تعریف می‌شود. در تفسیرعكسهای هوایی معمولی كه در باند مرئی دیده می‌شوند.د رمجموع ناهمواری نسبی سطح خارجی اجسام بزرگتر از طول موج انرژی است. اما هر قدر ناهمواری نسبی سطح جسم كمتر باشد بخش انرژی كمتر انجام می‌گیرد و انرژی انعكاسی بیشتری به دوربین می‌رسد ودر نتیجه اجسام روشن تر دیده می‌شوند. از طرف دیگر با افزایش تدریجی ناهمواری سطح خارجی جسم به مرحله ای می‌رسد كه در سطح جسم سایه ایجاد می‌شود و نو.ارهای یك در میان سایه زمینه خاكستری ایجاد می‌كند. برای مثال دیوارهای گچی صاف روشن تر از دیوارهای گچی ناصاف دیده می‌شود.اما اگر ناهمواری نسبی سطح جسم  كوچكتر از طول موج انرژی تابشی باشد، به طوری كه زمینها یرسی، تیره تر از زمینهای ماسه ای و جنگلهای خزاندار روشن تر از جنگلهای سوزنی برگ دیده می‌شوند. سنگهای خارا روشن تر از بازالت دیده می‌شوند كه بیشتر به دلیل متفاوت بودن جنس آنهاست. عوارض انسانی روشن تر از عوارض طبیعی دیده می‌شوند.آب قسمت اعظم انرژی باند مرئی را جذب می‌كند و فقط در محدوده 48/0 میكرون مقداری از آن را منعكس می‌كند. محدوده‌های آبی د رعكسهای هوایی تیره تر دیده می‌شوند. مگر آبهای آلوده گل آلود كه به علت ناخالصی و مواد رسوبی روشن تر می‌باشند. عوارض دیگر نیز به تناسب مقدار رطوبت موجود در آنها تیره تر دیده می‌شوند. بعضی از موارد كاربرد زمینه خاكستری در شناخت عوارض در زیر آمده است. شناخت آبهای صاف از گل آلود بر اثر زمینه خاكستری انجام می‌گیرد، آبهای گل آلود به علت ناخالصی وگل آلود بودن روشن تر دیده می‌شوند. همچنین رودهای كم عمق  روشنتر دیده می‌شوند. چون دراین رودها، امواج انرژی از آب عبور كرده و به ماسه‌های كف آن برخورد می‌كند و منعكس می‌شود. خاكهای ماسه ای روشن تر از خاكهای آهكی و خاكهای آهكی روشن تر از خاكهای رسی مشاهده می‌شوند. زمینه خاكستری بهترین معیار برای تشخیص زمینهای بهم خورده از زمینهای دست نخورده می‌باشد. چون زمینهای حفاری شده یا دست كاری شده به علت از بین رفتن پوشش گیاهی و خاك هوموس دار سطح بالایی روشن تر از سایر قسمتها دیده می‌شود.گیاهان پهن برگ، بیشتراز سوزنی برگان انرژی را منعكسمی كنند و روشنتر دیده می‌شوند. مراحل رشد محصولات كشاورزی از روی زمین خاكستری آنها تشخیص داده می‌شود. محصولات رسیده تر از محصولات نرسیده دیده می‌شود. هر قدر پوشش گیاهی و یا رطوبت مزرعه وستعی كمتر باشد زمینه خاكستری آن روشن تر دیده می‌شود.

3-7 نوع بافت در تفسیر عکس هوایی

تغییر زمینه خاكستری روی عكس، بافت را به وجودمی آورد. بك قطعه زمین جنگلی را درنظر بگیرید كه ازدرختان بزرگی تشكیل شده است. بر روی عكس هوایی، تاج درختان به صورت دوایری جدا از هم دیده می‌شوند. یعنی این كه زمینه خاكستری روی عكس تاج درختان با فضای بین درختان متفاوت است. در این صورت در زمینه خاكستری روی عكس تغییر دیده می‌شود. همان بافت عكس را تشكیل میدهد.تاج هردرخت یك واحدی از بافت را تشكیل می‌دهد. ملاحظه می‌كنید كه درخت فقط با تاج آن موجودیت پیدا نمی كند و برای تعریف یك عارضه، عنوان درخت، بایستی تاج و تنه آن با هم دیده شوند. در روی عكس هوایی فقط تاج درخت مشاهده می‌شود. بنابراین واحدهای تشكیل دهنده بافت یك عارضه به اندازه ای هستند كه خودشان به عنوان یك عضو یا عارضه مستقل به حساب نمی آیند. مثلا دراین عكس هوایی تاج درختان یك درخت كامل به حساب نمی‌آید. اما اگر مقیاس عكس رابه قدری بزرگ كنیم كه هر درخت به طور كامل مشاده شود دیگر نمی توان آنها را واحد‌ها ی تشكیل دهنده بافت عكس د رنظر بگیریم. د راین موقع اجتماع برگهای هر درخت بافت تاج آن را به وجودمی آورد. مطمئنا زمینه خاكستری برگها با فضای بین آنها تفاوت دارد و این تفاوت با تغییر بافت تاج درخت را به وجود می‌آورد.

بافت عكس هوایی بستگی كامل به مقیاس عكس دارد. هر قدر مقیاس بزرگتر باشد بافت درشت تر می‌گردد و در مقیاسهای كوچكتر بافت عكس ریزتر می‌شود، اگر مقیاس عكس رابه قدری كوچك كنیم كه واحدهای بافت چسبیده به هم به نظر برسند. بافت صاف ایجاد می‌شود. برای و.اضح تر شدن مطلب یك منطقه شهری را درنظر بگیرید. درعكس هوایی با مقیاس 1/2000 هر جاده جداگانه دیده می‌شود وپشت بام آنها با هم متفاوت است پشت بامهای آسفالت بافت ریز و پشت بامهای موزاییكی بافت درشت تر دارند. اگراز همان منطقه عكسهای هوایی با مقیاس 1/2000  تهیه كنیم، خانه‌ها به صورت واحدهای كامل دیده نمی شود وسفق آنها واحدهای بافت مجموعه شهر را تشكیل می‌دهند، منطقه شهری با بافتی درشت مشاهده می‌گردد. مرحله بعد كه عكسبرداری با مقیاس 1/20000 انجام می‌گیرد. سقف خانه‌ها به صورت دانه‌های بسیار كوچكتر مشاهده می‌شود و منطقه شهری بافتی ریز به خود می‌گیرد.

نمایش نوشته

3-8 اندازه سایه در تفسیر عکس هوایی

سایه بعنوان یکی از پارامتر هاای مهم در تفسیر عکس هوایی می باشد. هرچه طول سایه بلند تر باشد ارتفاع عارضه بر روی زمین بلندتراست. همچنین جهت سایه نشان دهنده زاویه تابش خورشید و زمان عکسبرداری میباشد. مشاهده خود عو.ارض بلند مانند تیرها و دكلهای برق، مخزن آّ و یا تك درختها بر روی عكسهای هوایی بسیار مشكل است. در این موارد آنچه ما درنگاه اول بر روی عكس می‌بینیم سایه عارضه است. مثلا خود تیر چراغ برق به علت انعكاس زیاد و یا بسیار باریك بودن به سختی دیده می‌شود. در صورتی كه سایه آن به عناوین یك عارضه تیره رنگ خطی بسیار آسان دیده می‌شود. سایه عوارض اگرچه در بعضی موارد روی عوارض دیگر را می‌پوشاند و از ارزش عكس می‌كاهد ولی در بیشتر موارد هم معیاری خوب برای شناخت عوارضی معین می‌باشد. انواع درختان جنگلی را بر اساس شكل و اندازه سایه آنها از همدیگر تشخیص می‌دهیم. مثلادر فصل خزان، درخت بلوط را از روی سایه آن از درخت تبریزی تشخیص می‌دهیم، در مناطق كوهستانی بعضی عوارض بلند در محیط اطراف خود كاملا محو می‌شوند و تنها سایه انهاست كه در شناسایی و مكان یابی آنها كمك می‌كند. بدنه پلهای هوایی روی خیبانها و ستونهای زیر آنها فقز از روی سایه شان شناسایی می‌گردد، پرچین حاشیه باغات و مزارع از روی سایه آنها شناسایی می‌گردند.

3-9 آرایش مکانی در تفسیر عکس هوایی

چگونگی قرار گرفتن اجزای تشكیل دهنده یك پدیده در كنارهم آرایش مكانی آن پدیده را بوجود می‌آورد.آرایش مكانی در تفسیر عکس هوایی روی عکس ،یك پدیده ممكن است به حالتهای مختلفی چون منظم، نا منظم، شفاعی و.. باشد. مثلا درختان پرتغال یك باغ مركبات آرایش مكانی منظم دارد، درصورتی كه درختان جنگلی آرایش نامنظمی را می‌نمایاند. آرایش مكانی بهترین معیار برای توضیح و توصیف پراكندگی مكانی پدیده‌های جغرافیایی است. اكثر پدیده‌های طبیعی آرایش مكانی نامنظم دارند. در صورتی كه پدده‌های انسانی از نظر آرایش مكانی منظم می‌نمایاند. جنس سنگها در شبكه زهكشی رودها اثر می‌گذارد و آرایشهای مكانی گوناگونی ایجاد می‌كند.مثلا رودها بر روی ساختمان افقی آرایش درختی و دراطراف یك كوه آتشفشان شبكه زهكشی شفاعی ایجاد می‌كند.شبكه زهكشی شفاعی بارزترین معیار برای شناسایی كوههای آتشفشانی است. بسیاری از پدیده‌های شهری از روی آرایش مكانی آنها شناسایی می‌شوند، محلهای پاركینگ اتومیبل آرایشی شطرنجی منظم دارند، در منطقه قدیمی شهر، خانه‌ها و كوچه‌ها آرایش منظمی ندارند درصورتی كه درمنطقه تازه ساخت، تمام خانه‌ها درردیف‌های منظم و موازی ساخته شده اند و خیابانهای عمود بر هم آرایش مكانی منظمی دارند.

3-10-موقعیت نسبی در تفسیر عکس هوایی

بعضی از پدیده‌ها اغلب با نشانه‌های ویژه ای همراه هستند. و از روی مشاهده آنها می‌توان پدیده موردنظر را شناسایی كرد. موقعیت نسبی عارضه در تفسیرعکس هوایی و یا همراه بودن با پدیده‌های ویژه در پدیده‌های انسانی بیشتر به چشم می‌خورد. برای مثال مدرسه همیشه دارای میله پرچم و زمین بازی است. و مسجد همراه با مناره گنبد است، زمین وسیع اطراف یك مركز خرید حتما برای پاركینگ اتومیبل مشتریان است. مجتمع منظم شبكه بندی ساحل دریا مطمئنا تشكیلات بندری است. ساختمان بزرگ واقع در داخل منظقه كشاورزی، احتمالا انبار محصولات كشاورزی می‌باشد. وسیله موتوری موجود در دریا، قایق و یا كشتی است و هرگز نمی تواند اتومبیل باشد. عارضه ستونی شكل روی بام خانه احتمالا دودكش بخاری و یا هواكش است. مركز تفریحی را از مركز خدمات بهداشتی یا اداری از روی وسایل و آلات بازی كودكان می‌توان شناخت. مزارع اطراف شهرها در بیشتر موارد به تامین سبزیجات مصرفی مردم شهر اختصاص دارند. و هرگزكشت محصولاتی چون گندم یا پنبه نمی رود.

4- روش شناخت عوارض روی عكس در تفسیر عکس هوایی

شناسایی عوارض روی عكسهای هوایی كه از محیط اطراف تهیه شده باشند بسیارآسان است و با این كه پیدا كردن زمین فوتبال و ساختمان مسجد در روی عكسهای هوایی كاری چندان سخت نیست. ولی بر همه ما روشن است كه ممهمترین كابرد جغرافیایی عكسهای هوایی شناسایی عوارض مناطق دوردست و ناشناخته است. هیچ كس برای شناسایی عوارض شناخته شده سرمایه گذاری نمی‌كند. بنابراین مفسر عكسهای هوایی درنگاه اول ابتدا به ساكن نمی تواند عارضه ای با صد در صد احتمال نارسایی كند. بهترین روش این است كه اول بینیم عارضه موردنظر به چه چیزی حتما شباهت ندارد و آن اسم را از لیست عوارض احتمالی خود حذف كنیم.مثلا اگر منطقه سفید رنگی رادر منطقه استان یزد مشاهده كردیم احتمالایكی از پدیده‌های ابر، برف، شوره زار و یا زمین ماسه است. چون سایه ندارد پس حتما نمی تواند ابر باشد. در مرحله بعد چون درمنطقه پست واقع شده است و همچنین آرایش توبوگرافی زمین را منعكس نكرده است برف هم نیست. حالا بین دو مورد آخر باید قضاوت كنیم. چون سفیدی سطح بسیار روشن تر است پس ماسه هم نیست و.در نتیجه با احتمال بسیار زیاد شوره زار است.

5- اثر زمان در تفسیرعكس هوایی

بشتر پدیده‌های جغرافیایی اهم از پدیده‌های پویا و یا ثابت در طول سال تغییراتی پیدا می‌كند. میزان این تغییرات در بعضی بسیار چشمگیر ودر بعضی دیگر نسبتا خفیف است. برای مثال اگر چه ساختمان عمومی یك كارخانه در طول سال تغییری پیدا نمی كند ولی شدت و نوع فعالیت هركدام ازساختمانها و خیابانها و یاقسمتهای در طول سال تغییراتی پیدا می‌كند. ویا یك شهر، نمای كلی ساختمانها و خیابانها درطول سال فرق نمی كند ولی پوشش گیاهی حتما تغییر می‌كند. ممكن است درفصل زمستان سطح خیابانها وپشت بامها رابرف بپوشاند. پوشش گیاهی روی زمین در جنگل یا علفزار ویا مزارع كشاورزی تغییرات سالانه فاحشی نشان می‌دهد. فعالیتهای انسان به ویژه در بخش كشاورزی كاملا تحت تاثیر تغییرات دما قراردارد. در بیشتر نواحی روی زمین فصل بهار، فصل كشت و فصل تابستان و پاییز فصل برداشت محصول است. فصل زمستان از نظر كشاورزی فصلی نسبتا راكد است و در مناطق كوهستانی برف همه جا را می‌پوشاند. بنابراین یك مفسر خوب و ورزیده بایستی ویژگی پدیده‌ها و فعالیتهای آنان را در فصول مختلف سال در منطقه مطالعه خود بداند. با توجه به این كه كشور ایران در منطقه برون قاره قراردارد. تقریبا درهمه جای آن چهار فصل مشاهده می‌شود.در جنوب كشور زمستانها با كاهش نسبتا كم دما همراه است و برف بویژه درمناطق پست نمی بارد. درصورتی كه در نواحی شمال كشور زمستانها بسیار سرد و طولانی و فصل رشد نسبتا كوتاه است.در مجموع تغییرات فصلی، عمدتا درمطالعه فعالیتهای كشاورزی و تغییرات رطوبت و پوشش خاك تاثیر می‌گذارد. در زیر فعالیتهای مناسب هر فصل آورده می‌شود.

5-1 فعالیت های فصل زمستان در تفسیر عکس هوایی

در تفسیر عکس هوایی و انتخاب فصل عکسبرداری هوایی، فعالیت های فصل زمستان بیانگر نتایج زیادی می باشد که مفسر عکس هوایی باید در نظر داشته باشد. تقریبا در همه جای ایران زمستان، فصل سرما به حساب می‌آید و فعالیتهای كشاورزی به جز كشت مركبات در حالت ركود است هستند. درقسمتهای شمالی كشور، به ویژه در مناطق كوهستانی پویده از برف است. این  فصل به هیچ وجه برای بررسی فعالیتهای كشاورزی مناسب نیست. فقط درنواحی جنوبی كشور و در سواحل دریای مازندران برای مطالعه مرز و محدوده باغات مركبات و خرما  مناسب است. البته تحت شرایط خاص می‌توان درختان را از روی شكل بدون برگ آنها شناسایی كرد. اگر چه گندم و جو پاییزه كشت شده ولی هنوز از خاك بیرون نیامده است و اگر هم روییده باشد زیر برف است. د رصورتی كه شرایط آب و هوایی مانند ابرناكی آسمان و بادهای تند زمستانه اجازه انجام پروازهای عكسبرداری را بدهند. ناهمواریهای زمین به صورت واضح و خوب درروی عكسهای هوایی نمایان می‌شوند. عكسهای هوایی زمستان بهترین و مناسب ترین عكس برای مطالعه ناهمواریهای زمین و ترسیم منحنی‌های ترازنما و تهیه نقشه‌های توپوگرافی می‌باشند. مطالعات مربوط به ضخامت و گسترش پهنه‌های برفی و مقدار ریزش برف هم از روی عكسهای هوایی فصل زمستان امكان پذیر است.

5-2 فعالیت های فصل بهار در تفسیر عکس هوایی

نکاتی که هدف تفسیر عکس هوایی و تعیین فصل عکسبرداری هوایی از فعالیت های فصل بهار در نظر گرفته می شود در ادامه آمده است. بهار آغاز فصل رشد گیاهان و فعالیت كشاورزی است. برف زمستانی به تدریج آب می‌شود و پوشش گیاهی هم هنوز به حد كافی رشد نكرده است كه خاك را بپوشاند. فصل بهار بهترین زمان برای مطالعات خاك از نظر بافت، شیب، رطوبت می‌باشد. خاكهای مرطوب تیره تر و خاكهای خشك  روشن تر دیده می‌شوند. ببشتر مطالعات و تحقیقات خاك شناسی دراین فصل انجام می‌گیرد.

5-3 فعالیت های فصل تابستان در تفسیر عکس هوایی

موارد ذیل از فعالیت های فصل تابستان جهت تعیین زمان عکسبرداری هدف تفسیر عکس هوایی نتیجه می شود:

تابستان فصل اوج فعالیتهای كشاورزی است. اكثر محصولات كشاورزی به حداكثر خود رسیده اند. بعضی از آنها برداشت شده است مانند گندم و جو، و بعضی دیگر آماده برداشت می‌شود. بنابراین بهترین فصل برای مطالعه انواع محصولات كشاورزی، انواع درختان جنگلی و مراتع و بوته زارها و شناسایی آفات گیاهی می‌باشد. مرزبندی مزارع و سطح زیاد كشت هركدام از محصولات كشاورزی كشت نشده را مشخص كرد.

5-4 فعالیت های فصل پاییز در تفسیر عکس هوایی

در تفسیر عکس هوایی نکات ذیل در فصل پایین حائز اهمیت می باشد:

فعالیتهای تابستان درفصل پاییز ادامه می‌یابد. با این تفاوت كه پوشش گیاهی زمین به تدریج كم می‌شود و رنگ برگ درختان به رنگهای قرمز و زرد و ارغوانی و…. درمی آید. دیررس ترین مزارع كاملا مشهود است. انواع درختان جنگلی به علت تغییر رنگ برگ آنها بهتر شناسایی می‌شوند. زمینهایی كه برای برداشت كشت گندم پاییزه آماده شده اند ویا شخم  زده شده اند شناسایی می‌شوند. شناسایی انواع گونه‌های درختان و مساحت جنگلها و مراتع در این فصل امكان پذیر است. همه نوع مطالعات شهری از قبیل بررسی وضعیت ترافیك، ارزیابی توسعه شهر، وشناسایی فضای سبز و… را می‌توان از روی عكسهای هوایی فصل پاییز انجام داد.

5-5 انتخاب ساعت مناسب برای عكسبرداری هوایی

ساعت عكسبرداری درتفسیر عكسهای هوایی بسیار مهم است. مهمترین اثر ساعت عكسبرداری در سایه عوارض و شدت تابش خورشید می‌باشد. ساعت عكسبرداری بایستی طوری انتخاب شود كه

• 1) سایه‌ها به اندازهای باشند كه هم عوارض دیگر را نپوشانند و هم رویت سه بعدی عوارض را ممكن نماید
• 2) شدت تابش خورشید بسیار زیاد نباشد، چون ممكن است امولسیون فیلم را بیش از اندازه تحریك كند.
• 3) هوا صاف و آرام باشد. با توجه به موارد بالا بهترین ساعت عكسبرداری حدود دو ساعت قبل از ظهر و یا دوساعت بعداز ظهر می‌باشد. د راین ساعت روز، سایه‌ها نه به بلندی صبح و غروب هستند كه عوارض دیگر را بپوشانند و نه به كوتاهی موقع ظهر هستند. از طرف دیگر شدت تابش آفتاب هم به شدت ظهر نیست.

6- خلاصه اصول تفسیر عکس هوایی

منظور از تفسیر عكسهای هوایی عبارت است از شناسایی عوارض روی آنها و استخراج ویژگیهای آنها و تعیین ابعاد هندسی آنها، قیل از شروع به تفسیر عكس معین بایستی باند عكسبرداری، مقیاس و زمان عكسبرداری آن معلوم باشد، زیرا باندعكسبرداری وضعیت انعكاس طیفی عوارض رادر آن باند بخصوص معلوم میكند و از روی مقیاس عكس هم اندازه نسبی عكسبرداری می‌فهمیم.

اگرچه هریك از پدیده‌های جغرافیایی بر اساس یك ویژگی خاص شناسایی می‌شود ولی در مجموع درشناسایی عوارض روی عكسهای هوایی از هفت معیار عمده استفاده می‌شود. این معیارها عبارتند از : شكل، اندازه، زمینه خاكستری، بافت، آرایش مكانی و موقعیت نسبی عارضه.

6- نمونه گزارش تفسیر عکس هوایی

                                                                      

بسمه تعالی

این گزارش بنا به درخواست متقاضی آقای ——–، پیرامون تعیین قدمت دیوار پیرامونی محدوده زمین تعرفه شده توسط نامبرده، با استفاده از سلسله زمانی تصاویر ماهواره ای گوگل، در چهار صفحه و سه برگ نقشه پیوست، تهیه و تنظیم گردیده است. این گزارش به بررسی تعیین قدمت دیوارپیرامونی در محدوده تعرفه شده از سوی متقاضی می پردازد و دال بر تایید یا رد مالکیت متقاضی نسبت به محدوده مورد تقاضای تعرفه شده نمی باشد.

1– وضعیت و موقعیت محدوده تعرفه شده

مطابق تصویر ذیل محدوده تعرفه شده در استان مرکزی شهرستان اراک ، زالیان روستای نجف آباد یا گوردراز قرار دارد. مختصات میانی زمین در سیستم مختصاتWGS84-UTM39   بشرح ذیل می باشد.

X=——-E

Y=——-N

2- جانمایی روی تصویر 2017 میلادی

تصویر پایین جانمایی زمین روی تصویر ماهواره ای 2017 میلادی را که حهت تفسیر عکس هوایی انجام شده است را نشان می دهد.

3-جانمایی روی تصویر 2019 میلادی

تصویر پایین جانمایی زمین روی تصویر ماهواره ای 2019 میلادی را که حهت تفسیر عکس هوایی انجام شده است را نشان می دهد.

4-جانمایی روی تصویر 2022 میلادی

تصویر پایین جانمایی زمین روی تصویر ماهواره ای 2022 میلادی را که حهت تفسیر عکس هوایی انجام شده است را نشان می دهد.

 

5- بررسی سلسله تصاوبر ماهواره ای

پس از بررسی سلسله زمانی تصاویر ماهواره ای گوگل ارث، زمین مرجع نمودن و انطباق آنها بر روی هم در محدوده زمین تعرفه شده، مشخص گردید که مساحت زمین تعرفه شده در تصویر ماهواره ای اخذ شده در 13 می 2017 میلادی مصادف با 23 اردیبهشت 1396 خورشیدی بزرگتر از مساحت زمین مذکور در تصویر5 دسامبر 2019 میلادی مصادف با 14 آذر 1398 خورشیدی می باشد و دیوار پیرامونی ضلع شمالی و غربی در فاصله زمانی فوق‌الذکر احداث گردیده است و موقعیت دیوارضلع شمالی فعلی نسبت به موقعیت مرز ضلع شمالی در تاریخ 23 اردیبهشت 1396 خورشیدی به میزان 30/1 متر تا 90/3 متر عقب نشینی داشته که این موضوع در تصاویر ماهواره‌ای پیوست نمایان و نمایش داده شده است.

                                                                         

                        کارشناس رسمی دادگستری – رشته نقشه برداری و امور ثبتی  

 8- نمونه جانمایی های انجام شده جهت تفسیر عکس های هوایی

در اینجا نمونه کارهای جانمایی زمین روی عکس های هوایی سنوات گذشته را به اشتراک گذاشته ایم.

9- لینک های مفید:

• سازمان ثبت اسناد و املاک کشور
• سامانه رسا – پورتال زیرساخت داده های مکانی سازمان نقشه برداری
• سامانه فروش عکس هوایی و نقشه سازمان نقشه برداری