تعریف عکس هوایی و کاربردهای عکس هوایی

1- تعریف عکس هوایی

ثبت انی جزییات عوارض زمین را روی صفحه کاغذ “توسط دوربینی که کف هواپیما استقرار یافته ” عکس هوایی گویند که از فاصله کانونی عدسی ، ارتفاع دوربین از سطح زمین و لحظه عکس برداری و فیلم و فیلتر بکار رفته متابعت می کند . هر عکس هوایی را ترکیبی از تصاویر می دانند که عوامل لازم برای تفسیر را در اختیار مفسر می گذارد .

2- ویژگی عکس های هوایی

اندازه متعارف عکس های هوایی معمولی 23 در 23 سانتی متر است . برای شناسایی و تفسیر بهتر عکس های هوایی اطلاعاتی بر روی ان درج شده است .اطلاعاتی چون :

شماره خط پرواز ، شماره عکس در خط پرواز ، سال عکس برداری در تقویم میلادی ، شماره بلوک عکس ، نشانه های اطمینان که مرکز عکس را برای مان مشخص می کند . ارتفاع پرواز ، ساعت عکس برداری ، مقیاس عکس و در نهایت شماره حلقه فیلم نشان داده می شود .

3- انواع عکس های هوایی از نظر زاویه عکسبرداری

عکس های هوایی را بر اساس زاویه بین محور دوربین و صفحه عکس ، به دو دسته عکس های هوایی عمودی و مایل تقسیم کرده اند.

در عکس های هوایی عمودی دوربین بر صفحه عکس عمود است . در صورتی که در عکس مایل ، محور دوربین با صفحه عکس زاویه ای کمتر از 90 درجه تشکیل می دهد .

در عکس های هوایی مایل محور دوربین با خط شاقول زاویه ای تشکیل می دهد که به ان زاویه کجی می گویند .اندازه این زاویه نباید از 4-6 درجه بیشتر باشد ، خط شاقولی که از مرکز عدسی دوربین بگذرد . صفحه عکس را در نقطه ای به نام نقطه شاقول قطع می کند .در عکس های هوایی عمودی ، مرکز عکس و نقطه شاقول منطبق هستند .عکس های هوایی معمولی به صورت عمودی گرفته می شوند . از عکس های مایل فقط در موارد خاص استفاده می گردد. مقیاس عکس در عکس هوایی عمودی تقریبا در همه جا یکنواخت است . اما در عکس هوایی مایل مقیاس عکس در قسمت عقب عکس کوچکتر و در فسمت  جلو بزرگتر است.

4- موزاییک عکس های هوایی

اگر عکس های هوایی یک منطقه را با توجه به همپوشی طولی و عرضی انها کنار هم قرار داده و منطبق کنیم موزاییک منطقه تهیه می شود که به ان موزاییک کنترل نشده می گویند . اگر تعدادی از فاصله های روی موزاییک را با توجه به مقیاس عکس با فاصله های روی زمین تنظیم کنیم ، موزاییک نیمه کنترل شده به دست می اید .در صورتی که تمام فاصله های روی موزاییک با فاصله های روی زمین منطبق گردد . موزاییک کنترل شده حاصل می شود .

5- مقیاس عکس های هوایی و انواع ان

مقیاس عکس های هوایی را به چند روش می توان محاسبه کرد .

متداول ترین روش برای محاسبه مقیاس عکس استفاده از ارتفاع پرواز و فاصله کانونی دوربین است .چون هر دو پارامتر در اختیار عکاس بوده و معلوم است . زیرا اغلب عکس های هوایی از منطقه ای تهیه می شود که نه می توان به محل عکس برداری رفت و نه نقشه تو پو گرافی منطقه در دسترس است .

مقیاس عکس های هوایی به سه دسته تقسیم می شود :

6- برجسته بینی عکس های هوایی

برجسته بینی یا رویت سه بعدی عبارت از دیدن عوارض روی عکس های هوایی به شکل طبیعی انها با مقیاس کوچکتر .هر عکس هوایی به تنهایی یک تصویر دو بعدی از طبیعت است . اگر هدف بررسی عکس های هوایی شنا سایی عوارض باشد.تصویر دو بعدی نمی تواند این هدف را تامین کند برای ارزیابی بلندی ساختمان ها ، شیب دامنه ها بلندی درختان ، عمق دره ها و غیره بایستی عکس ها را به صورت سه بعدی مشاهده بکنیم. برجسته بینی عکس های هوایی نه تنها تصویری واقعی تر از طبیعت می دهد بلکه در اندازه گیری بعضی  ویژگی ها مانند بلندی عوارض و شیب دامنه ما را یاری می کند. محصول اصلی عکس های هوایی تهیه نقشه های تو پو گرافی است .و این عمل هم بدون رویت سه بعدی عکس های هوایی امکان پذیر نیست .حتی شناسایی  و تفسیر بعضی عوارض روی عکس های هوایی بدون رویت سه بعی انها امکان پذیر نیست .

7- استریوسکوپ  و انواع ان

مناسب ترین دستگاه برای برجسته بینی عکس های هوایی ، استریوسکوپ است .

7-1 استریوسکوپ جیبی

ساده ترین نوع ان استریوسک جیبی است .استریوسکوپ جیبی مانند یک عینک معمولی است. هنگام برجسته بینی عکس های هوایی ، استریوسکوپ را روی دو پایه اش به روی عکس های متوالی قرار می دهیم . با چشم راست استریوسکوپ تصویر راست و با چشم چپ ان تصویر چپ یک عارضه را می بینیم . فاصله بین دو عدسی چشمی استریوسکوپ ، حدود 50 تا 70 میلی متر تنظیم می شود . این فاصله معادل فاصله بین دو مردمک چشم های انسان است .که اندازه ان در انسانها متفاوت است .

7-2 استریوسکوپ اینه ای

استریوسکوپ اینه ای نسبتا پیشرفته تر و مجهز تر از استریوسکوپ جیبی است . همانطور که از اسمش پیداست برای رویت سه بعدی عوارض از اینه های بزرگ و کوچک استفاده می کنند . در این استر یوسکوپ ، انرژی انعکاسی تصویر ابتدا به یک اینه بزرگ که در داخل پایه استریوسکوپ نصب شده است می تابد و از ان به اینه کوچک دیگری منعکس می گردد. انرژی پس از انعکاس از اینه کوچک به عدسی استریوسکوپ می رسد .

محدوده دید استریوسکوپ اینه ای وسیع تر از استریوسکوپ جیبی است به طوری که می توان همه عکس های هوایی را در زیر استریوسکوپ دید. در صورتی  که با استر یوسکوپ جیبی فقط می توان نوار باریکی از حاشیه عکس را دید. استریوسکوپ های اینهای طوری ساخته شده اند که می توان بر روی انها اندام چشمی ذره بین دار سوار کرد و برجسته بینی را چندین برابر درشت تر نمود .

7-3 اثر استریوسکوپ بر روی مقیاس عمودی عکس های هوایی

موقعی که از هواپیما بر رویزمین نگاه می کنیم مقیاس عمودی و افقی منطقه را به حالت طبیعی خود می بینیم .یعنی به همان نسبتی که فاصله ها کوچکتر به نظر می اید بلندی عوارض هم کوچکتر شده است .به عبارت دیگر مقیاس افقی و عمودی منظره برابر است .اما در عکس های هوایی در زیر استریوسکوپ این طور نیست . مقیاس عمودی عکس چندین برابر مقیاس افقی ان است ساختمان ها و درختان بلندتر از حد معمول به نظر می رسند شیب دامنه ها بسیار تندتر از حالت عادی به نظر می اید. درشت نمایی مقیاس عمودی عکس های هوایی با نسبت فاصله اساس هوایی عکس ها بر روی ارتفاع پرواز متناسب است ، هر قدر این نسبت بزرگتر باشد میزان درشت نمایی نیز بیشتر است.

8- کاربرد عکس های هوایی

با توجه به خاصیتی که عکس های هوایی در ایجاد دید سه بعدی دارند و نیز نیاز به دید جامع زمین در هر مقیاسی که مورد نظر استفاده کننده باشد ، عکس های هوایی را در مطالعات و کارهایی نظیر تهیه نقشه های توپوگرافی ، نقشه زمین شناسی ناحیه ای ، نقشه ناحیه ای خاک ، دانش مربوط به جنگل ، مطالعات مربوط به کاربرد و استفاده از زمین ، اطلاعات نظامی ، باستان شناسی و مهندسی شهرسازی مفید و با ارزش ساخته است .

8-1 کاربرد عکس های هوایی در مطالعه پدیده های شهری

با انکه قسمت عمده شهرها را منطقه مسکونی تشکیل می دهد بخش های دیگری  نیز چون قسمت خدمات و فضای سبز در ان دیده می شود مناطق داخل شهر را از نظر نقش انها به بخش های مسکونی ،صنعتی ، خدماتی ، فضای سبز و . . . و از نظر خدمت انها به بخش های مرکز شهر، بخش مسکونی قدیمی ، بخش مسکونی جدید و شهرک های حومه تقسیم می کنند .خانه های منطقه مسکونی ممکن است یک طبقه یا چندین طبقه باشد . مراکز خدماتی شهر عمدتا عبارتند از مراکز اموزشی ، بیمارستان ها ، مساجد ، هتل ها ، پارک ها .  خیابان های شهر شبکه ارتباطی ، پارک ها ، میادین و فضای سبز و مراکز تفریحی را تشکیل می دهند تمامی این عارضه ها با استفاده از معیار های مخصوص خود در روی عکس های هوایی شناسایی می شوند . از روی عکس های هوایی اطلاعات بسیار درباره موقعیت و اندازه هر کدام از پدیده های شهری استخراج می گردد که به اطلاعات مستقیم و سودمند به صورت مستقیم و ویژگی های دیگر عارضه ها را به روش غیر مستقیم استنتاج می کنند .

 8-2 کاربرد عکس های هوایی در مطالعه مسکن

از دیگر کاربردهای عکس های هوایی مطالعه مسکن می باشد. در گذشته ، اطلاعات لازم برای مطالعات تراکم نسبی ساکنین، وضع خانه ها و روش زندگی از طریق مشاهدات مستقیم صحرایی و مصاحبه با افراد و یا مراجعه به دفاتر امار تهیه می شود.

این روش ها احتیاج به صرف هزینه و وقت زیادی دارند و در بیشتر موارد هم تحت تاثیر امیال شخصی قرار می گیرند که سبب کاهش درجه دقت و اعتبار انها می گردد. در نتیجه پس از رایج شدن عکس های هوایی ، بیشتر جغرافیدانان اطلاعات مورد نیاز خود را از عکس های هوایی استخراج می کنند. عکس های هوایی ارزان تر تهیه می شوند و از دقت مناسب و مکفی برخوردارند و از همه مهمتر ، به دفعات فراوان می توان تهیه کرد .عکس های هوایی مناطق مسکونی ، به صورت سندی معتبر و مستند مورد استفاده جغرافیدانان و مسولین جامعه قرار می گیرند .از روی عکس های هوایی می توان محدوده شهرها و نقش انها را تعیین کرد.

به طو ر کلی اطلاعات برداشت شده از عکس های هوایی شامل موقعیت مکانی، شکل ، اندازه ، ونوع عارضه باشد که از روی عکس محاسبه می گردد.

8-3 کاربرد عکس های هوایی در تهیه نقشه های توپوگرافی

تهیه نقشه های توپوگرافی ، ساخت ارتوفتو و تهیه نقشه مسطحاتی از دیگر کاربردهای کس های هوایی می باشد.

8-4 کاربرد عکس های هوایی در تشخیص نوع کاربری زمین

از دیگر کاربردهای عکس های هوایی تهیه نقشه عکسی و جانمایی یا تعیین موقعیت دقیق زمین روی عکس های هوایی هدف تشخیص نوع کاربری زمین (کشاورزی ، ملی ،غیر ملی ، مسکونی ) می باشد.

8-5 کاربرد عکس های هوایی جهت تعیین قدمت بنا

با استفاده از سلسله عکس های هوایی از نظر زمانی و ژئورفرنس و جا نمایی زمین روی عکس ها می توان قدمت بناهای موجود در زمین را بدست آورد.

9- مقالات مرتبط با کاربرد عکس های هوایی

• راهنمای استفاده از محصولات سازمان نقشه برداری کشور – رسا
• دانلود عکس هوایی از سایت USGS
• عکس هوایی وکاربرد آن در علوم مختلف
• پلاک ثبتی چیست؟
• نقشه UTM
• جانمایی محدوده پلاک ثبتی

10- لینک های مفید

• سازمان ثبت اسناد و املاک کشور
• سامانه رسا – پورتال زیرساخت داده های مکانی سازمان نقشه برداری
• سامانه فروش عکس هوایی و نقشه سازمان نقشه برداری