اراضی ملی و غیر ملی و موات چیست؟

دراین مقاله به موضوعات پیرامون اراضی ملی و غیر ملی و موات می پردازیم. آنچه دراین مقاله می خوانید:

• مقدمه
• تعریف اراضی ملی و موات
• ماده 56 اراضی ملی چیست؟
• پس گرفتن زمین از منابع طبیعی
• نشانه های آثار احیا در زمین های غیر ملی چیست؟
• رسیدگی به اعتراض نسبت به اراضی ملی و موات کمیسیون ماده 56
• ارکان کمیسیون ماده 56 منابع طبیعی چه کسانی هستند؟
• اراضی موات شهری متعلق به کدام ارگان می باشد؟
• مرجع رسیدگی به اراضی ملی و موات و کشاورزی
• لایحه ثبت اراضی موات اطراف شهر تهران
• جرم تصرف اراضی ملی چیست؟

مقدمه

اراضی ملی و موات متعلق به دولت می باشد و بر اساس عکس های هوایی در سال 1330 و 1340 اگر فعالیت کشاورزی یا باغداری بر روی این زمین ها صورت گرفته باشد از اراضی ملی خارج خواهند شد و سند آن به اسم مالک حقیقی صادر خواهد شد. در این نوشته سعی داریم تا اطلاعات کاملی در این باره دراختیار شما قرار دهیم.

تعریف اراضی ملی و موات

برای شناخت زمین های ملی و موات لازم است که تعاریف آنها را بدانیم.

اراضی ملی :

آن دسته از اراضی مواتی که در خارج از منطقه شهری و داخل طراحی شهری به منابع طبیعی و راه وشهرسازی تعلق دارند اراضی ملی می گویند.

اراضی موات:

اراضی که در گذشته و در حال مورد استفاده قرار نگرفته اند، اراضی موات نامیده اند.

اراضی بایر:

آن دو دسته دیگر از نوع زمین، اراضی دایر و بایر هستند که در تعریف اراضی بایر آمده است در اراضی که در گذشته فعالیت های عمرانی بر روی آن انجام شده اما بعد از مدتی تصرف فعالیت عمرانی ،متوقف شده و زمین مذکور رها شده است ، را اراضی بایر می گویند.

اراضی دایر:

زمین های هم که از گذشته فعالیت های کشاورزی، باغداری و احداث بنا بر روی آن انجام شده است و اکنون نیز در تصرف می باشند اراضی دایر می گویند.

ماده 56 اراضی ملی چیست

بر اساس ماده 56 قانون جنگل ها و مراتع اگر زمینی قبل از تصویب این تاریخ یعنی سال 1356، احیا شده  باشد و بر روی آن کشاورزی صورت گیرد ، این زمین ها از اراضی ملی خارج شده و جزو اراضی ملی منابع طبیعی محسوب نمی شود. احیا به منظور فعالیت کشاورزی است حتی اگر سند مالکیت جایی وجود داشته باشد اما قبل از آن تاریخ بر روی آن کشاورزی انجام نشده باشد جزو اراضی ملی محسوب می شود.و متعلق به دولت است کارشناس رسمی دادگستری رشته نقشه برداری بهترین گزینه برای کسی است که در پس گرفتن زمین یا ملک خود از اداره منابع طبیعی به مشکل خورده است. به همین دلیل بهتر است قبل از اقدام به کاری حتما با یک کارشناس رسمی دادگستری مشورت کرده و در رابطه با حق خود اطلاع کامل را داشته باشید.

پس گرفتن زمین از منابع طبیعی

جهت پس گرفتن زمین از منابع طبیعی لازم است که آشنایی مختصر با روند کاری ملی شدن زمین داشته باشیم. منابع طبیعی بر اساس اسنادی که از روی عکس های هوایی دهه 30 و 40  و سایر دلایل ، تهیه شده است نسبت به تشخیص اراضی اقدام می کند و این مستندات را ملاک سنجش ملی و غیر ملی بودن زمین قرار می دهد. به طور مثال تصاویر هوایی سالهای 1330 و 1340 که از مناطق مختلف گرفته شده است تغییراتی که توسط انسان در زمین یا ملک مذبور انجام شده است را نشان می دهد. چنانچه فعالیت کشاورزی و یا سایر آثار احیاء در عکس های هوایی دهه 30 و 40 رویت گردد زمین را غیر ملی اعلام می کنند چنانچه بدون اطلاع مالک دادگاه علیه او یعنی به ملی بودن زمین رای صادر نماید مالک می تواند با درخواست واخواهی از دادگاه و پس از آن انتخاب کارشناس رسمی دادگستری و وکیل ملکی و جمع آوری مستندات لازم که نشان دهنده آثار احیا  در زمین خود می باشد و ارائه مستندات  به دادگاه غیر ملی بودن زمین خود را به اثبات رساند.

نشانه های آثار احیا در زمین های غیر ملی چیست؟

از نشانه های آثار احیا ،یعنی نشانه های که در صورت وجود آنها سابق احیای زمین اثبات می شود ،می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• زمینی که فعالیت کشت یا باغبانی در آن انجام شده است.
• زمینی که در محدوده اراضی یک روستا واقع و یا بخشی از مزرعه است.
• زمینی که در کنار محدوده آبی، چاه و یا رودخانه قرار گرفته است.
• زمینی که در آن دستکاری های جهت کشاورزی روی آن انجام گرفته است.
• زمینی که شیب بیش از معمول را دارند و قابلیت کشت را دارا است.
• زمینی که قابل آبیاری و کشت و دارای مرز بندی ثبتی و یا عرفی است.
• در زمینی که آثار جوی دیده می شود یا در حال حاضر در آن جاری است.
• در زمین درخت های کهنسال و مسیر آبیاری وجود داشته باشد.
• زمینی که پوشش گیاهان مرتعی چند ساله را نداشته باشد.
• زمینی که از لحاظ عرفی و محلی جزو دسته مراتع قرار نمی گیرند.

وجود اثر زراعت یکی دیگر از دلایلی است که به تشخیص کارشناس رسمی دادگستری موجب می شود زمین از اراضی ملی خارج شده و مالکیت آن برای شخص اثبات شود. وجود نهر، قنات و راه عبور نیز از دلایل دیگری است که می تواند به این تشخیص کمک کند. همچنین مواردی مانند بنا مانند آلونک،آلاچیق ، خانه، طویله یا هر بنای دیگر به اضافه وجود درختان و باغ می تواند در اثبات کشاورزی بودن زمین کمک کند.

اگر زمینی بعد از تشخیص ملی و غیر ملی بودن و طی مراحل قانونی جزو اراضی ملی قرار بگیرد طبق قانون باید آگهی شود و مهلت قانونی برای اعتراض شخص ثالث در نظر گرفته شود.

رسیدگی به اعتراض نسبت به اراضی ملی و موات کمیسیون ماده 56

در ادامه به روند کاری رسیدگی به اعتراض نسبت به اراضی ملی و موات ، می پردازیم.

کمیسیون ماده 56 منابع طبیعی صلاحیت تشخیص را به عهده دارد. اگر بر اساس تصمیمات این کمیسیون ملکی زمین ملی شناخته شود از تصرف مالک فعلی خارج گردیده و به اسم دولت سند زده خواهد شد. اگر اعتراضی در مورد تصمیم این کمیسیون صورت گیرد باید اعتراض تحویل کمیسیون مربوطه گردیده و در صورتی که اختلاف حل نشود دادگستری صلاحیت رسیدگی حل اختلاف نهایی خواهد شد.

مالک قبلی می تواند از سند ملکی یا مبایعه نامه به عنوان مدرک در محاکم قضایی استفاده کند.

کارشناسان رسمی دادگستری با اتکا بر شاخص های که در قانون وجود دارد می توانند صلاحیت تشخیص اراضی ملی یا موات را از زمین های احیا شده دارند.
شعبه ویژه دادگستری که در سال 1389 جهت افزایش بهره برداری منابع طبیعی و کشاورزی تشکیل شد صلاحیت رسیدگی به اعتراض به اراضی ملی را دارد.

ارکان کمیسیون ماده 56 منابع طبیعی چه کسانی هستند؟

ارکان کمیسیون ماده ۵۶ منابع طبیعی افراد ذیل می باشند:

• رئیس اداره منابع طبیعی
• مدیر جهاد کشاورزی
• کارشناس جنگل و مرتع
• نماینده امور اراضی
• یک نفر قاضی دادگستری به عنوان قاضی عضو کمیسیون
• حسب مورد دو نفر از اعضای شورای اسلامی روستا یا عشایر محل مربوطه

این هیئت زیر نظر جهاد کشاورزی شهرستان و با 5 نفر عضو از 7 نفر دارای رسمیت است و پس از اعلام نظر کارشناسی رای توسط قاضی هیات صادر و این رای در دادگاه بدوی و تجدید نظر قابل اعتراض است.

همچنین شاید دوست داشته باشید بخوانید: راهنمای استفاده از محصولات سازمان نقشه برداری

اراضی موات شهری متعلق به کدام ارگان می باشد؟

همه زمین های موات شهری در اختیار دولت جمهوری اسلامی ایران می باشد و تمامی اسناد مالکیت قبلی ارزش قانونی نخواهد داشت. اداره ثبت اسناد و املاک وظیفه دارد به درخواست وزارت راه و شهرسازی نسبت به صدور سند برای اراضی ملی داخل شهر سند صادر کند مگر اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران توسط دولت واگذار شده باشد.افراد غیر دولت نمی توانند تقاضای ثبت زمین موات شهری را داشته باشند. اداره ثبت اسناد و املاک باید قبل از تفکیک، ثبت و تقسیم زمین ها موافقت نامه راه و شهرسازی را بگیرد.

این نوع اراضی برای کاربری مذهبی برای ساخت مسجد با ارائه طرح مصوب و مجوز اداره اوقاف و امور خیریه با حفظ مالکیت دولت بصورت رایگان واگذار می شود. همچنین برای کاربری های عمومی مانند بهداشتی و آموزشی در حد نیاز و در داخل محدوده به مساحت 5 هزار متر مربع و خارج از محدوده 20 هزار متر مربع در حریم شهرها واگذار خواهد شد.

مدیران اجرایی حال حاضر منابع طبیعی با فراوانی قوانین موجود در بخش منابع طبیعی، تصویب قانون های مغایر، مصوبات هیات وزیران، رای های لازم الاجرا دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری مواجه هستند که لازم است قوانین و مقررات حوزه منابع طبیعی بازنگری شود.

جهت مشاوره با کارشناسان ما در زمینه ملی و غیر ملی بودن زمینتان ، با ما تماس بگیرید .

مرجع رسیدگی به اراضی ملی و موات و کشاورزی

اراضی ملی و موات به دولت تعلق دارد و مرجع رسیدگی به ارضی ملی و غیر ملی ،اداره منابع طبیعی و آبخیزداری می باشد.و حفاظت از جنگلها و مراتع و زمینهای کشاورزی بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.و مجری زمین های موات و غیر موات وزارت راه وشهر سازی می باشد.جدول ذیل مراجع رسیدگی به اراضی ملی وموات و زمینهای کشاورزی را نشان می دهد.

ردیف	اراضی مربوطه به موضوع	مرجع رسیدگی به اراضی
1	اراضی ملی و غیر ملی	اداره منابع طبیعی و آبخیزداری
2	اراضی موات وغیر موات	وزارت راه و شهر سازی
3	جنگلها و مراتع	وزارت جهاد و کشاورزی

لایحه ثبت اراضی موات اطراف شهر تهران

طبق لایحه ثبت اراضی موات اطراف تهران موارد ذیل برقرار است:

ماده 1 – از تاریخ 31.5.28 قبول تقاضای ثبت نسبت به اراضی بائر بلامالک و موات اطراف شهر تهران واقع در حدود ذیل ازاحدی پذیرفته‌ نخواهد شد:

‌شرقاً و جنوباً از اضلاع خارجی خیابانهای شهباز – شوش تا شعاع شش کیلومتر و شمالاً از ضلع خارجی خیابان شاهرضا تا شعاع 18 کیلومتر و غرباً از‌ضلع خیابان سی‌متری نظامی تا شعاع 36 کیلومتر.

‌ماده 2 – دولت مکلف است نسبت به اراضی فوق‌الذکر اقدام به درخواست ثبت نموده و اراضی مورد تقاضای ثبت را جزو سرمایه بانک ساختمانی‌قرار دهد تا بانک مزبور طبق اساسنامه خود عمل کند.

‌ماده 3 – اشخاصی که نسبت به این قبیل اراضی ادعایی داشته باشند پس از ثبوت در محاکم در صورتی که اراضی تاکنون به فروش رسیده یا تقسیم‌شده و یا به مؤسسات عمومی از قبیل مساجد. مدارس. مریضخانه. و خیابان و غیره تخصیص داده شده بهایی را که بانک به عنوان قیمت زمین دریافت‌داشته به محکوم‌له می‌پردازد و در صورتی که در اراضی مورد ادعا تا این تاریخ عملیات فوق‌الذکر انجام نشده بانک ساختمانی می‌تواند زمین را‌نگهداشته و قیمت قبل از مرغوبیت را به محکوم‌له بپردازد و یا آن که با اخذ حق تشرف و مرغوبیتی که در اثر اقدامات بانک به وجود آمده است عین‌زمین را به محکوم‌ له مسترد دارد.

‌تبصره – نسبت به دعاوی فوق‌الذکر ارجاع امر به داوری ممنوع است.

‌ماده 4 – وزارت دادگستری و دارایی و کشاورزی مأمور اجرای این قانون می‌باشند.

‌به موجب قانون تمدید تبصره قانون الغاء کلیه لوایح مصوب آقای دکتر مصدق ناشیه از اختیارات لایحه قانونی مربوط به اراضی موات اطراف شهر‌تهران که در تاریخ یکشنبه 25 تیر ماه یک هزار و سیصد و سی و چهار به تصویب کمیسیونهای مشترک مجلسین رسیده موقتاً قابل اجرا می‌باشد.‌

رییس مجلس سنا – سید حسن تقی‌زاده رییس مجلس شورای ملی – رضا حکمت

جرم تصرف اراضی ملی چیست؟

جرم تصرف اگر شخصی یا افرادی نسبت به تصرف اراضی ملی اقدام کنند بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی به یک ماه تا یک سال حبس تعزیری و رفع تصرف محکوم خواهند شد. در همان رای دستور رفع تصرف نیز صادر خواهد شد.

شکایت از افرادی که اراضی ملی را تصرف کرده اند بصورت کیفری خواهد بود. تصرف عدوانی قابل گذشت خواهد بود و با رضایت شاکی پرونده متوقف خواهد شد.

لینک های مفید:

• وزارت جهاد و کشاورزی
• سازمان منابع طبیعی و آبخیز داری کشور
• وزارت راه و شهر سازی